Kişi Başına Düşen GSMH Nasıl Hesaplanır?

Bir ülkede elde edilen gayrisafi milli hasılanın (GSMH), ülkede yaşayan nüfus sayısına bölünmesiyle kişi başı gelir miktarı bulunur. Aynı yöntemle, ülkenin gayrisafi yurtiçi hasılasının (GSYİH) da ülkede yaşayan nüfusa bölünmesiyle de kişi başı yurtiçi gelir miktarı bulunmuş olur.

Ülkelerin milli gelirlerinin ve kişi başına düşen gelir miktarlarının ölçümü önemlidir. Bir ülkenin ekonomik gücü milli gelir düzeyi ile ölçülür. Kişi başı gelir ise o ülke vatandaşlarının ortalama gelir düzeyinin hesaplanmasının ve halkın refah gücünün ölçülmesinin göstergesi sayılır. Uluslararası karşılaştırmaların yapılabilmesi için ülke gelirlerinin genellikle Amerikan dolarına çevrilmesiyle karşılaştırma yapılır.

Milli gelirinde ve halkın refah gücünde olumsuz yönde gidişat sergilendiğinde ülkenin milli gelirden sorumlu kişilerinin revizyon yapması gerekir. Ülkenin beklenen ve olması gereken ekonomik güce ulaşması için birkaç kez revizyon uygulanabilir.

Milli gelir hesaplaması yapılırken kullanılan temelde iki kavram vardır. Bu kavramlar Gayrisafi Milli Hasıla (GSMH) ve Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYİH)’dır. GSMH, ülkenin vatandaşlarının o ülke sınırları içinde ve sınırları dışında o ülkeye kazandırdıkları gelirdir. GSYİH ise ülkenin kendi sınırları içinde, kendi vatandaşlarından ve yabancı vatandaşlardan ülkeye kazandırılan gelirdir.

Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH) Hesaplanması

Gelirler yöntemiyle yapılan hesaplamada, gelir niteliğinde bulunan üretim ve hizmet alanlarındaki kalemler esas alınır. Kullanımı yapılan ana kalemler şöyle sıralanabilir:

1.  GSYİH (Gayrisafi Yurtiçi Hasıla) = Tarım +Ticaret+ Sanayi +Ulaştırma+ İnşaat + Haberleşme + Konut + Mali Kuruluşlar + İthalat Vergisi + Özel ve Kamu Hizmetler Toplamı
2. GSMH = GSYİH + Dış Alem Faktörü Net Gelirleri
   

Kişi Başı Gelirin Hesaplanmasında Yaşanan Zorluklar

1. Uluslararası karşılaştırmaların Amerikan doları ile yapılması en büyük sorun teşkil eden unsurdur. Dolar dışında başka para birimlerini kullanan ülkelerin ekonomilerinde örneğin Türkiye gibi ülkelerde, dolar kurunda yaşanan büyük dalgalanmalar, dolar cinsine çevrilerek hesaplanan kişi başı geliri ve milli gelir değeri, yerel para birimleri cinsinden hesaplanan reel kişi başı gelir ve hesaplanan reel milli gelire göre büyük değişiklikler gösterebilir.
2. Ülkenin para birimi Amerikan dolarına göre daha çok değerlenmiş ise Amerikan dolarının yerel para biriminden düşük olması ülke ekonomisi çok iyiymiş, kişi başı gelir çok yüksekmiş gibi gösterir. Aynı şekilde Amerikan doları yerel para biriminden daha değerli ise ülke ekonomisi kendi içinde ne kadar iyiyse bile uluslararası olarak küçük gelirlere sahipmiş gibi gözükür.
3. Ülkeler arası iç fiyatlandırmaların farklı olması ülke içi satın alım paritesinin değişiklik göstermesi anlamına gelir. Satın alma paritesi üzerine kurulmuş döviz kurunda iç fiyatlandırma üzerindeki farklılıklar ortadan kaldırılmaktadır.
4. Ev içi üretimini kendisi yapan kişilerin gelirlerini milli hasılaya eklemek kolay değildir.
5. Kayıt altına alınamayan üretimleri milli gelir toplamına eklemek zordur. Genellikle gelişmekte olan ülkelerde, vergi vermek istemeyen veya az vergi vermek isteyen kişilerce üretim yokmuş gibi gösterme veyahut da olduğundan daha az üretim varmış gibi gösterme eğilimi yüksektir.

Kaynakça:

GSYM, Büyüme, Oranlar ve Tuhaflıklar – Mahfi Eğilmez