Taşıma şekilleri; ürünlerin bir yerden başka bir yere hangi araçlarla ulaştırıldığını ifade etmektedir. Lojistik yönetimi, işletmelerde bir fonksiyon olarak değil, bir süreç olarak ele alınmaktadır. Bu sürecin amacı; ürünleri, ham madde kaynağından tüketiciye ulaştırılmasına kadar lüzumlu faaliyetlerin yetine getirilmesidir. Ürünlerin taşınması, stoklama, üretim, dağıtım gibi fizyolojik faaliyetler ve bunlara ilişkin bilgilerin sağlanması ve tüm sürecin yönetimi lojistik yönetimi içinde yer almıştır.
Dünya ölçeği üzerinde etkinlik gösteren işletmeler, yoğun rekabet ortamında ürün odaklı olmaktan çok, alan kişi odaklı olarak hareket etmeye çalışmaktadır. Satın alan ihtiyaç ve beklentilerini en iyi kalitede, en hızlı ve uygun zamanda, minimum maliyetle sağlamaları ve lojistik sistemle satın alan hizmetinin oluşturulması, işletmelerin verimliliği ve kalitesini yükseltmekte ve küresel alanda rekabet avantajını işletmelere getirmektedir.
Etkin bir tedarik zinciri yönetimi, stokların azaltılmasına, daha düşük operasyonel maliyetlere, ürünlerin uygun zamanda müşterilere ulaştırılması sonucu müşteri tatmininin artmasına yol açacaktır. Dış ticaret yapılırken kullanılan taşıma şekilleri açıklamakta fayda var.
TAŞIMA ŞEKİLLERİ
Tekil Taşımacılık
Eşyanın bir yada daha fazla taşıyıcı tarafınca yalnız bir taşıma türü (kara,deniz, hava, demiryolu) kullanılarak taşınmasıdır.
Geleneksel taşıma yöntemidir. Bununla beraber en yaygın taşıma şeklidir.
Ağırlıklı olarak kara, hava, deniz ve demiryolu ile yapılırken, iç–su (dere) ve boru taşımacılığı şeklinde de yapılabilmektedir. Kendi aralarında avantaj ve dezavantajlarımevcuttur.
Karayolu Taşımacılığı
Taşıma şekilleri arasında en yaygın kullanılan taşıma türüdür. Fazlaca elastik olan bu taşımacılık türünde yükleme ve boşaltma işlemlerinin rahatlıkla yapılabilmesi, tarifeli yüklemelerin sıkça yapılabilmesi, kapıdan kapıya hizmet verilebilmesi, kısa sevk süreleri gibi sebepler tercih edilme nedenidir. Bunun yanında yüksek taşıma maliyeti, kötü hava koşullarından kolaylıkla etkilenmesi, trafik ve çevresel faktörlerden etkilenmesi negatif yönlerindendir. Özellikle 2. Dünya Savaşı’ndan sonra hızla gelişerek en kullanışlı nakliye türü olmuş ve tüm lojistik süreçlerinde yer verilmiştir.
Denizyolu Taşımacılığı
Uluslararası anlamda en yaygın kullanılan taşıma türüdür. Taşıma şekilleri içinde en düşük maliyetli ve güvenli olanıdır. Çok büyük miktardaki ürünler (kuru yük, likit ve gaz, ekonomik değeri azca ürünler, hammaddeler) ile konteynerlenebilen ürünler denizyolu ile taşınır. Havayoluna bakılırsa 22, karayoluna gore 7, demiryoluna göre 3,5 kat daha ucuz olmasından dolayı dünyada en çok tercih edilen ulaşım şeklidir.
Deniz taşımacılığı, dünya ticaretinin % 92’sini omuzlamaktadır. Ülkeler ve kıtalar içinde taşınan yük miktarı da yedi milyar tondur. Bu taşıma şekli, kombine taşımacılıkta önemli bir yer tutmaktadır. Denizyolu taşımacığında, limanlar ve liman işletmeciliği ile bulundukları yerlerin stratejik konumlan büyük öneme haizdir. Limanlar yükleri toplama ve dağıtma özelliğine haiz olup, denizyolu taşımacılığının başlangıç ve bitiş noktalarıdır. Malların gönderilmesinde en yavaş nakliye yöntemi olmakla beraber, büyük hacimli malların taşınması için en uygun yöntemdir.
Havayolu Taşımacılığı
Taşıma şekilleri arasındaki en pahalı olanı ise havayolu taşımacılığıdır. Bu taşımacılık şekli, malların ucuz olarak dış piyasalara nakli amaçlandığında ağırlık verilecek taşıma şekli olmaktan çıkmaktadır. Genel anlamda hacim olarak küçük, kıymet olarak büyük mallar ile uzun mesafelere kısa zamanda nakledilmesi ihtiyaç duyulan mallar için en önemli taşıma aracı olmaktadır. Bu bağlamda da aciliyet arz eden durumlarda vazgeçilemez bir taşıma şeklidir.
Küreselleşme ile beraber global şirketler için maliyet ile beraber zaman ve hız kavramları da örutubet kazanmıştır. çünkü havayolu taşımacılığının, entegre taşıma içeririnde rolü her geçen gün artmaktadır. Son on senenin istatistiklerine nazaran, dünyada taşınan toplam kargonun tonaj olarak yalnız % 2’si havayolu taşımacılığı ile gerçekleştirilmiştir. Diğer taraftan, havayolu ile taşımaların dolar olarak kıymeti toplam kargonun dolar olarak değeri içinde %33’lük paya ulaşmıştır. Bu veri, havayolu taşımacılığındaki yüksek maliyete rağmen buna katlanıldığını göstermektedir.
Günümüzde havayolu taşımacılığının önündeki en büyük sorunlardan biri yüksek yakıt maliyetidir. Hızlı gelişen pazar sayesinde sektörün karlılığının devamlı artmaya devam etmesine rağmen, yüksek yakıt maliyeti sektörde kayıplara neden olmaktadır
Demiryolu Taşımacılığı
Öteki bir taşımacılık şekli de demiryolu üzerinden yapılan taşımacılık şeklidir. Uzun mesafelerde, süreın biraz daha esnek olduğu durumlarda kıta içi taşımacılığı açısından önem arz eden bir taşıma şeklidir. Deniz yolu ile bağlantılı olduğu düşünüldüğünde kombine taşımacılığa entegre olmuş olan bir demiryolu taşımacılığının tesirinin çok güçlü olacağı açıktır. Türkiye açısından bakılmış olduğunda, ülkemizin entegre taşımaya yönelik olarak özellikle konteynır altyapısının yetersiz olması ve bununla birlikte altyapıda kafi iyileştirilmenin yapılamaması bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır.
Demiryolu taşımacılığı düşük kıymetli, ağır ve hacimli yükler için yüksek maliyetlere katlanılmadan yapılabilecek bir taşıma türüdür. Yüksek ilk yatırım ve bakım maliyetleri yüzünden çoğu zaman devlet tarafınca işletilmektedir. Taşıma şekilleri arasında uzun süreli kara taşımacılığında büyük avantaj sağlamasıdır. Gelişmiş ülkelerde demiryolu taşımacılığının ayrı bir önemi vardır ve projeler karayolunun tamamlayıcı özelliği göz önüne alınarak hazırlanır. Entegre taşımacılık açısından bakmış olduğumız zaman en önemli enstrumanlardan birisidir.
Boru Hattı Taşımacılığı
Demiryolunda olduğu benzer biçimde bu taşıma türünde de ilk yatırım maliyeti yüksektir. çoğu zaman ham petrol, doğalgaz şeklinde likit veya gaz halinde olan ürünler taşınmaktadır. Emin olması ve çok yüksek oranda ürün taşıma imkânı vermesi büyük avantaj sağlar.. Fakat esnekliği son aşama düşüktür. Ülkemiz açısından bakılmış olduğunda Hazar Havzası’nda üretilecek olan petrol ve naturel gazın Bakü-Tiflis-Ceyhan Boru Hattı ile ülkemiz üzerinden uluslararası pazarlara ulaştırılması yönünde meydana getirilen çalışmalar bir sonuç vermiştir. Ek olarak, Irak üzerinden gelen petrolün Akdeniz’e ulaştırılmasını elde eden Yumurtalık Boru Hattı da önemli bir stratejik avantaj sağlamaktadır.
Çoklu Taşımacılık
Çok-türlü taşımacılık kavramı, malların bir ve aynı yükleme biriminde (konteyner, swap body yahut yarı-treyler) birbirini izleyen çeşitli ulaşım türlerini kullanarak taşınmasının organize edilmesini ifade etmektedir. Burada türler değişirken malların kendilerine el sürülmemektedir. Ulaşımın doğası gereği yük bir ’kutu’ biçiminde olmalıdır ve bu nedenle çok-türlü taşımacılığın öznesi konteyner trafiğidir. Tek bir organizatör (taşımacı) ulaşımın tüm aşamalarının organize edilmesinden sorumudur.
Uluslararası karma (multimodal ) taşıma bir sözleşmeye dayalı olarak, eşyanın multimodal taşıma operatörünce bir ülkede teslim alındığı yerden,diğer bir yerdeki teslim yerine,minimumından iki taşıma ( taşıma aracıyla ) modeli ile taşınması anlamını taşımaktadır.
Çok Modlu Taşımacılık
Kapıdan kapıya taşımacılık zincirinde en az iki taşıma türü (karayolu, demiryolu, denizyolu, havayolu) kullanılarak yükün nihai varış yerine ulaştırılmasıdır. Tek yükleme ile ve aynı taşıma birimi içinde ürünlerin ellenmeden, birden çok taşıma yöntemleri ile taşınması olarak tanımlanmaktadır. Bunda konteyner taşımacılığı yada treylerin hiç açılmadan karayolu, demiryolu veya denizyolu ile taşınması kastedilmektedir. Hedef, yüklemede ağzı kapatılan ünitenin teslim yerinde açılmasıdır. Boş konteynerin, boş treylerin içinde bir ürün olmadan taşınmasına, içlerinde ürün olmadığı için intermodal adı verilmemektedir.
İntermodal taşımacılık, yükleme ünitelerinin bir taşımacılık gibi olmaktan bir diğerine transferini kolaylaştıran teknolojiler dizisidir. İntermodal geçirme bir taşımacılık işleminde daha büyük hacimleri taşımak için bir taşımacılık gibi olmaktan (karayolu taşımacılığı benzer biçimde) diğerine (tren ya da vapur gibi) seyir halinde değişime olanak sağlamaktadır.
Kombine Taşımacılık
Eşyanın tek bir taşıma biriminin içinde tekrar yüklemeye gerek kalmadan en az iki taşıma yöntemi (kara+demiryolu veya kara+denizyolu gibi) kullanılarak taşınmasıdır. Türkiye, diğer taşıma modları yanında, kombine taşıma konusunda oldukça ilerlemiş ve önemli işlerin altına imza atmıştır. Ro-Ro taşımacılığı buna en güzel örnektir. 1990’lara kadar Deniz nakliyat bünyesinde sadece 2 gemi ile meydana getirilen bu iş, 1992 yılındaki Yugoslavya iç savaşı ile beraber tamamen özel sektörün öncülüğünde ilerlemeye adım atmıştır. Şu günlerde 20’ye yaklaşan vapur sayısı ile kara nakliyesinde ilk tercih olmaktadır.
Lojistik Sektörü Son Dönemde Neden Hızla Büyüyor?
Çin, Hindistan, Brezilya ve Rusya gibi hızlı gelişen ekonomilerin
yönlendirici olduğu üretim değişiklikleri,
• Dünya ekonomisinin merkezinin piyasalar nedeniyle Asya olması,
• müşteri yönlendirmesinin tedarik zincirinin yapısını tanımlaması,
• ICT(informasyon ve İletişim Teknolojisi) sistemlerinin, planlama, yönetim ve tedarik zinciri uygulamaları arasındaki bilgi akışının denetimüne olanak vermesi,
• Çalışma ücretlerinin ve biroldukça sektör için temel girdi kalemi olan petrol ve ürünlerinin fiyatlarının artması,
• siyaset ve mevzuatlardaki uyum nedeni ile Ortak Pazar engellerinin azalması,
• Yeni tedarik zinciri yönetim çalgılarının ve yeni iş modellerinin gelişmesi,
• Hizmet sağlayıcıların alan kişi yönlendirmesinin de etkisi ile daha da büyümesi,
• Lojistik operasyonların dış kaynak kullanımı yolu ile gerçekleştirilmesi.
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı – Taşıma Çeşitleri