Ekosistem ekonomisi kavramı ilk olarak Frosch ve Gallopoulos tarafından 1989 yılında ortaya atılmıştır. Biyoçeşitlilikten yola çıkarak firmaların çevreyle yakalayabileceği uyum sürecine vurgu yapılmıştır. Frosch ve Gallopoulos bunu endüstriyel ekosistem olarak tanımlamışlardır (Frosch & Gallopoulos, 1989). Korhonen ise bunu firmaların atık enerjilerini karşılıklı olarak birbirlerinin faydasına kullanmak olarak tanımlamıştır (Korhonen, Wihersaari, & Savolainen, 2001).
Makaleden hareketle, ekosistem ekonomisi bir ürün veya hizmetin farklı bir hizmetle birleştirilerek halka arz edilmesi olarak tanımlanabilir. Bu birleşme; şirketin kendi içinde kuracağı bir sistem olabileceği gibi farklı bir firmayla ortak çatı altında çıkarabileceği ürün veya hizmet olarak da karşımıza gelebilmektedir. Bu birleşmeler organizasyonel anlamda yükün azalmasını da sağlamaktadır. Ve burada temel amaç, topluma fayda sağlamak olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bir ekosistem ekonomisi oluştururken başlıca dikkat edilmesi gereken unsurlardan biri uyumluluk sürecidir. Zira uyumluluk sürecinin zamanında tamamlanmaması firmanın rakiplerinin gerisinde kalmasına sebep olabilmektedir. Burada karşımıza, Nike firmasının geliştirmiş olduğu FuelBand çıkmaktadır. Firma pazara giren alternatifler sebebiyle çekilmek zorunda kalmıştır. Bunun temelinde firmanın geç kalması yatmaktadır.
Ekosistem Ekonomisi: Belirleme Süreci
Ekosistem belirlenirken izlenmesi gerek belli başlı yollar bulunmaktadır. Bu yollar izlenirken öncelikle şu iki kavram incelenmelidir; erişim ve münhasırlık.
Erişim
Ekosistem oluşturulurken öncelikle açık ya da kapalı olması konusu netleştirilmedir. Açık ekosistemde taşınması gereken çok fazla şart bulunmaz ve kişiler buna kendi rızalarıyla dahil olabilir. Uber örneğini ele alırsak; isteyen kişilerin araçlarını Uber sistemine kaydederek taksicilik yapma sürecini görmekteyiz. Kapalı şekilde kurulan ekosistemde ise süreç daha sıkıdır. Ekosisteme dahil olmak isteyen genellikle kurum, kuruluşlar veya firmanın kendisidir. Bu alanda ise karşımıza Philips’in Dijital Sağlık Platformu örneği çıkmaktadır. Bu bağlamda; açık ekosistemde yapıyı tamamlama süreci daha hızlı olurken kalite konusu şüphe uyandırır.
Münhasırlık
Erişim konusu netleştirildikten sonra münhasırlık belirlenmelidir. Yani geliştirilen ekosisteme katılanlar, aynı ekosistem sürecini başka firmalarla da gerçekleştirip gerçekleştiremeyeceği netleştirilmelidir. Örneğin; bir uygulama pazarı ekosisteminde yer alan geliştiriciler uygulamasını başka pazarlara yükleyebilecek mi? Bu durumda karşımıza farklı senaryolar çıkabilmektedir. Uygulamasını farklı bir uygulama pazarına yükleyemeyen geliştirici pazarı terk edip diğer pazarlara yönelebilir. Öte yandan; istediği kadar yükleme yapabilen bir geliştirici sizin pazarınızın koşulları için özel bir çalışma yapmayabilir. Yani, burada kitle ve rakipler iyi analiz edilerek bir karar verme süreci işletilmelidir.
Organizasyon Adaptasyon Süreci
Nike örneğinde yer alan başarısızlığa karşı olarak Apple örneği verilebilir. Apple 2008 yılında App Store’u kurmasıyla beraber şirketin büyüme sürecini hızlandırmıştır. Firmaların doğru noktalarda yaptığı ekosistem uygulamasının başarılı sonuçlandığı, geciken uygulamaların ise olumsuz sonuçlandığı görülmüştür. Nike örneğinde gecikmiş bir uygulamayla kaybedilmiş bir pazar karşımıza çıkarken, Apple örneğinde ise ekosistemle beraber büyüyen bir pazarla karşımıza çıkmaktadır. Bu örneklerden hareketle, adaptasyon sürecinin doğru yapıldığı takdirde firmaya kattığı olumlu etkiler görülmektedir.
Kaynakça
Frosch, R. A., & Gallopoulos, N. E. (1989). Strategies for Manufacturing. Scientific American, 144-152.
Korhonen, J., Wihersaari, M., & Savolainen, I. (2001). Industrial Ecosystem in the Finnish Forest Industry: Using the Material and Energy Flow Model of a Forest Ecosystem in a Forest Industry System. Ecological Economics, 145-161.
Selim Aykaç – Ekonomi Notları