Dünya Bankası gelişmekte olan ülkelere yatırım desteği sağlamak, istikrarlı ekonomi sistemleri oluşturmak, yoksullukla mücadele kapsamında faaliyetler yürütmek ve küresel ölçekte gerçekleşen sorunlara çözüm bulmak gibi temel amaçlar ile kuruldu. Dünya Bankası ve IMF her ne kadar küresel ölçüde çalışmalar da bulunulsa da aralarında büyük farklar bulunmaktadır. İlerleyen bölümlerde bu farklılıklara değinilecektir.
İkinci Dünya Savaşı sonrası meydana gelen hasarı ortadan kaldırmak ve üye ülkelere fon desteği sağlamak amacıyla 1945 yılında Yeniden Yapılanma ve Kalkınma planları ile ilk adımı gerçekleştirilmiştir. Bu dönem içerisinde savaşın neden olduğu büyük krizler, alt yapı gereksinimleri salgın hastalıklar ve eğitim ihtiyacı ülkelerin tek başına kaldıramayacak ölçüde gerçekleşmekteydi. Bu dönemde kuruluşuna zemin hazırlanan birçok kuruluştan bir tanesi de Dünya Bankası olarak yerini almıştı.
Dünya Bankası Tarihçesi
1945 yılında Yeniden Yapılanma ve Kalkınma planları çerçevesinde üye ülkelerin ihtiyaç duydukları fon gereksinimlerini karşılamak amacıyla ülkeler bir araya geldi. 1946 yılında World of Bank adıyla kuruluşunu tamamladı. Kurulduğu dönem itibari ile oldukça etkin faaliyetler yürütmüş ve birçok ülkenin kalkınma hamlesinde gereksinim duyduğu fon kaynağını aktarmıştır. Dünya Bankası ve IMF kuruluş yönünden birbirlerine benzemektedirler. Fakat işlevsel yönden aralarında oldukça keskin farklılıklar bulunmaktadır.
Kurucuları ise dönemin iktisatçıları olan John Maynard Keynes ve Harry Dexter White’dır. Proje fikirleri iki iktisatçı tarafından yürütülmüştür. Kurulduğu günden bugüne kadar birçok ülkeye fon sağlayarak kalkınmalarında katkıda bulunmuştur. Merkezi Amerika Birleşik Devletleri sınırları içerisinde yer alan Washington’dadır.
Dünya Bankası ve IMF
Dünya Bankası kuruluş yönü ile itibari ile IMF benzemektedir. Temelde her ikisinin de ortak amacı; yoksulluğu azaltmak, sürdürülebilir kalkınma sağlama, altyapı sistemleri geliştirmek gibi amaçlar ile kurulmuşlardır. Fakat zaman içinde üye sayılarının hızla artması Dünya Bankası‘nı makro politikalara itmiş mali istikrarı sağlayacak olan IMF’in kurulmasına yol açmıştır. Dünya Bankası ve IMF birlikte hareket eden iki kurumdur. IMF’e üye olan her devlet Dünya Bankası’ndan kalkınma ve imar yardımları alabilir.
IMF ile aralarında ki en temel fark Dünya Bankası’nın makro hedefler içerisinde ülkelerin kalkınmasını hedeflerken, IMF’in amacı mali istikrar kapsamında ülkelerin ekonomik yapılarına göre fon sağlamaktır. Her üye ülke katkıda bulunduğu oranda fon alabilmektedir. IMF ve Dünya Bankası arasında yoğun bir işbirliği vardır; her ikisi de terörle mücadele ve para aklama suçlara ile mücadele etmekte, bu alanda ülkelere fon sağlamaktadırlar.
Dünya Bankası’nın Organizasyon Yapısı
Dünya Bankası’nın kuruluş amacı başlangıçta ülkelerin yeniden imarı ve yapılanması şeklide olsa da zaman içinde farklı amaç ve organizasyon yapısına bürünmesine neden olmuştur. Günümüz itibari ile 189 üye ülkesinin bulunması büyük ve kapsamlı organizasyon yapısını gerektirmiştir. Beş yan kuruluşu ile fon sağlamaya devam etmektedir. Bunlar;
Uluslararası Kalkınma Birliği
Uluslararası Finans Kurumu
Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası
Uluslararası Yatırım Anlaşmazlıkları Çözüm Merkezi
Çok Taraflı Yatırımlar Garanti Ajansı