Cari açık ülke sınırları içerisinde mal ve hizmetlerin, ülke dışından gelen mal ve hizmetler karşısında negatif değer kazanması olarak tanımlanmaktadır. Dış ticaret dengesi üzerinde; ihracat ve ithalat farkının negatif sonuç vermesi açık olarak adlandırılmaktadır. Dış ticaret ödemleri ve alımları döviz üzerinden gerçekleşmektedir. Ülkeler arası ticaret sırasında döviz açığı bulunması likidite sorunlarına yol açmaktadır. Bu da ekonomide farklı bir kapı aralanmasına neden olmuş ve kredili ödemeler sistemini doğurmuştur.
Cari denge sağlandığı durumda dış ticaret ödemeleri rahatlıkla gerçekleştirilebilmektedir. Ülkelerin özel sektör yükünü hafifletmek adına kamusal dış borç yoluna gittiği ve böylelikle özel yatırım fonları oluşturdukları görülmektedir. İhtiyaç olunan likidite sorunlarını çözmek ekonomi çarklarının işleyebilmesi için önem taşımaktadır. Kısa süreli cari açık veren ülkeler bunu bir ekonomi politikası olarak kullanabilmektedirler. Böylelikle faiz yükünden kurtulmuş olmaktadırlar.
Cari Açık Nelerden Oluşur?
Dış ticaret dengesi üzerinde bulanan bütün gelirler ve giderler ayrı ayrı kalemler halinde izlenmektedir. Çıkan veriler sonucunda dış ticarete yön verilerek hem ihracat hem de ithalat kalemleri üzerinde değişikliğe gidilmektedir. Cari açığı hesaplarken dört farklı hesap ayrı ayrı incelemektedir. Bunlar; mal piyasa dengesi, hizmet piyasa dengesi, yatırım fonları ve transfer ödemlerinin bir araya getirilmesi sonucu cari dengeye ulaşılmaya çalışılmaktadır.
Yukarıda verilen hesaplar kendi aralarında farklı özelliklere sahiptir. Cari dengenin oluşmasında önemli olan etken mal piyasasında dengenin oluşmasıdır. Ülkelerin gelişmişlik düzeyine bağlı olarak dış ticaret üzerinde farklı hacimlere sahiptir. Örneğin gelişmekte olan ülkelerin cari dengesi mal piyasası üzerine kuruluyken, finans hizmetlerinin verildiği gelişmiş ülkelerde hizmet piyasası ve transfer ödemeleri üzerinde gerçekleşmektedir. Cari açık ülkelerin gelişmişlik düzeyi hakkında bilgi vermez. Cari denge üzerinde gerçekleşen kalemlere bağlı olarak ülkelerin gelişmişlik düzeyi hakkında bilgi edinmek mümkündür.
Cari Açık Nasıl Kapatılır?
Dış ticaret dengesi üzerinde gerçekleşen ithalat ve ihracat kalemleri eğer para ve maliye politikası dâhilinde gerçekleşmiyorsa ülke ekonomisini olumsuz etkilemektedir. Satılan ürün ve hizmetlere karşılık aynı oranda gelir elde edilemiyorsa dış ticaret dengesine ulaşılamayacaktır. Bu durumda farklı ekonomi politikaları kullanılarak, dış ticaret kalemleri üzerinde dengelenme amaçlanmaktadır. Ülke içerisinde üretilen ürün ve hizmet bağlı olarak cari açığı kapatmak mümkündür. Geleneksel yöntem ise ihracatı arttırıp ithalatı azaltmak olarak da uygulanabilmektedir.
Bir diğer yöntem ise ithalat edilen malların muadili olan ürünler üretmek olarak düşünülmektedir. Çin’in uygulamış olduğu bu politika sayesinde cari fazla verdiği görülmektedir. Cari açık ülke gelirleri içerisinde azaltıcı etki barındırmıyorsa ( yüksek faiz gideri gibi) dış ticaret dengesi üzerinde bulanan hesaplarda değişikliğe gitmeye gerek yoktur varsayımı yanlış olmaz. Çünkü gelir ve gider dengesi karşılığında ürün veya hizmet piyasaya sunulacak böylelikle iç piyasa dinamikleri korunmuş olacaktır. Fakat likidite sorunu yaşayan ve dışa bağımlı hale gelen ekonomiler de cari açığın ekonomiyi olumsuz yönde etkilediği de görülmektedir.
Kaynak:
Eğitim Seviyesi ve Teknoloji Kullanımının İhracatın İthaalatı Karşılama Oranı Üzerine Etkisi – Selim Aykaç
Cari Açık Nasıl Finanse Edildi? – Mahfi Eğilmez